18 Haziran 2016

Muhteşem Bir Ma'bed

M Akif Eyler

Ortasında Beytullah isimli Kâbe bulunan Mescid-i Haram, muhteşem bir ma'bed. Hz İbrahim ve Hz İsmail'in 4000 yıl önce yaptığı Kâbe hiç değişmeden duruyor, etrafındaki bina ise sürekli bir genişleme halinde.

Mescid-i Haram 1990
1950'lerde yapılan ana binanın (A) merkezinde Kâbe, doğusunda Safa, kuzeyinde Merve bulunur. Hacc ve umrenin esası olan tavaf ve sa'y ancak bu binada yapılır.

1990'larda üç kubbesi ile dikkati çeken klimalı ek bina (B) yapılmıştı. Tavaf ve sa'ye bir katkısı olmasa da, namaz kılanlar için önemli bir tevsiat idi.

2010'larda önce sa'y yolu doğuya doğru genişletildi ve bir kat daha yükseltildi. Şimdi toplam alanı diğerlerinden fazla olan (C) tevsiatı yapılıyor. Henüz sonuçlanmaktan epeyce uzak ama binanın ihtişamı şimdiden belli oluyor.

Mescid-i Haram 2020
A, B , C olarak adlandırdığım bu üç binayı çift minareli kapılarından tanıyalım:

A binasının üç büyük kapısı Kâbe'nin üç köşesine karşı geliyor: (Henüz bu kapılar tamamlanmamış)
Ft: Fetih Kapısı (kuzey)
U: Umre Kapısı (batı)
AA: Abdulaziz Kapısı (güney)
Doğu yönü dağ olduğundan Safa tarafında büyük bir kapı yok.

FK: Fehd Kapısı, B binasının ana girişi
AK: Abdullah Kapısı, C binasının ihtişamlı girişi

Bu beş kapı, tavaf alanına inen beş adet büyük merdivene karşı geliyor. Merdivenlerin her birinde ayrı ayrı oturup Kâbe'yi seyretmek çok farklı bir deneyim olmalı...

Binalar, Ana kapılar, Revaklar, Merdivenler

2010 tevsiatı başlamışken, 2012'de alınan radikal bir kararla 60 yıllık A binası üç yılda yenilendi. Bu yenilemenin can alıcı kısıtı, Ramazan için teravih alanının, hacc için bina için tavaf alanının eksilmemesi. Böylece her safha yaklaşık altı ayda tamamlanarak, her hacc mevsiminde çatıda tavaf mümkün oldu.

Yeni tasarımın en önemli farkı sütunların kalınlaştırılarak sayısının azaltılması. Önceden 5m aralıklı 115 sütun çatı katının iç çevresini belirliyordu. Şimdi 15m aralıklı sadece 38 sütun var. Yani çatıdaki tavaf uzunluğu çok değişmedi (bir tur 570m) ama artık bina içinde tavaf kolaylaştı: Yaklaşık 4km, bir saat sürmüyor. Dikdörtgenimsi tavaf alanı da kareye daha yakın bir şekil aldı.

İnşaatın safhaları: 2013-2015

Ana binanın eski hali, buna bağlı revaklar ve aynı tema ile yapılan B binası sadelik içinde bir estetik sunuyordu. C binası için bu sıfatları kullanamıyoruz. Burada hakim olan tema ihtişam: Kâbe'ye doğru akan 4 katlı 4 adet yol çevresinde muhtelif boylarda salonlar adeta havada asılı duruyor. Yürüyen merdivenlerle ulaşılan beş seviyeli bu salonlarda ne Kâbe'nin ne de diğer salonların izi görünüyor.

Asma katlar

Hepsi birbirinden bağımsız duran bu salonların her biri büyükçe bir cami boyunda, yaklaşık yüz adet.

C Binasındaki salonların dağılımı

C binasını simgeleyen Abdullah Kapısından, ya da büyük kubbenin yanından bakınca hem Kâbe'nin hem de yeni yapının ihtişamı görülüyor.
Muhteşem Manzara